Behandeling en begeleiding bij PAS

Onderzoeken

PAS wordt meestal ontdekt op een echo tijdens de zwangerschap. Bij een verhoogd risico op PAS kijkt de zorgverlener extra goed naar de ligging van de placenta en of er signalen zijn die wijzen op PAS.

Lage placenta of placenta previa in combinatie met een eerdere keizersnede

Als je een eerdere keizersnede hebt gehad en je placenta in de huidige zwangerschap laag ligt of voor de baarmoedermond ligt (placenta previa) word je verwezen naar een gynaecoloog met ervaring in echo’s of naar het Radboudumc. Wij zijn gespecialiseerd in PAS. Een gespecialiseerde echoscopist maakt samen met een gespecialiseerde gynaecoloog een echo om te controleren op PAS. 

Als er tekenen van PAS worden gezien, krijg je extra echo’s om de placenta goed in de gaten te houden. Vaak zijn de eerste signalen zichtbaar op de 20-weken-echo, maar soms worden ze pas rond de 28e week van de zwangerschap duidelijk. Soms is het al vroeg in de zwangerschap (vanaf 7 weken zwangerschapsduur) zichtbaar dat de zwangerschap zich in het litteken van een eerdere keizersnede heeft genesteld. Dit is ook een reden om naar een specialistisch ziekenhuis te verwijzen.

Een echo is de beste manier om de placenta te beoordelen. Daarnaast maken we een MRI-scan als aanvulling en om andere organen in beeld te brengen, zoals de blaas. Het PAS-team gebruikt zowel de beelden van de echo als de MRI om te bepalen of (en hoe uitgebreid) de placenta in de baarmoederwand is gegroeid. 

Afspraken in het ziekenhuis

Als je PAS hebt kom je onder controle van het PAS-team. Je gaat niet meer voor controle en begeleiding naar de verloskundige praktijk bij jou in de buurt. In het ziekenhuis krijg je extra uitleg en hoor je wat PAS voor jou en je baby betekent tijdens de zwangerschap en bevalling. Ook krijg je meer controles en onderzoeken dan bij een normale zwangerschap.

Extra ondersteuning

Jij en je partner mogen altijd vragen stellen. Het ziekenhuis zorgt ervoor dat jullie goed weten wat er gaat gebeuren, zodat jullie je zo goed mogelijk kunnen voorbereiden.
Tijdens de gesprekken vragen we ook hoe je je voelt. Vind je het spannend dat je PAS hebt? Praat daar dan over met de gynaecoloog, verpleegkundige of maatschappelijk werker. Zij luisteren naar je zorgen en kunnen je helpen met tips of extra ondersteuning. 
Ook wordt besproken wie jullie allemaal tegenkomen in het ziekenhuis, zoals de kinderarts, anesthesioloog, verloskundigen en echoscopisten.
Natuurlijk mag jouw eventuele partner bij de afspraken zijn, maar je mag ook nog iemand anders die belangrijk voor jullie is, meenemen naar de gesprekken. Zo sta jij (en je partner) er niet alleen voor. Het belangrijkste is dat jullie je gehoord voelen en weten dat je altijd om hulp of extra uitleg kunt vragen.

Behandelplan op maat

Aan de hand van de MRI en echo’s bespreken de zorgverleners uit het PAS-team met elkaar wat de beste opties zijn voor jou. Samen met jullie maken we een behandelplan. 

Operatie

Bij vrouwen met PAS is altijd een operatie nodig waarbij het kind eerst via een keizersnede geboren wordt. Daarna wordt de placenta verwijderd. Dit is de veiligste manier voor moeder en kind. De operatie vindt enkele weken voor de uitgerekende datum plaats. Dit doen we om te voorkomen dat je een bloeding krijgt of dat de bevalling vanzelf begint. 

Bij het verwijderen van de placenta kan de baarmoeder soms behouden blijven. Het kan ook zijn dat de baarmoeder wel verwijderd moet worden. Hier vind je meer informatie over de baarmoederbesparende operatie en de operatie met baarmoederverwijdering. Welke operatie nodig is, is voor elke vrouw anders. 

Afspraak met de anesthesioloog

Voor de operatie heb je een afspraak met de anesthesioloog. De anesthesioloog geeft uitleg over de verschillende manieren van pijnstilling tijdens de ingreep.

Je kunt een ruggenprik (spinaal en epiduraal) krijgen of algehele anesthesie. Meestal krijg je voor de keizersnede een ruggenprik, zodat je de geboorte bewust kunt meemaken. Na de geboorte van je kind wordt vaak algehele narcose gegeven voor de operatie. Soms is het mogelijk om de keizersnede en operatie alleen onder verdoving van een een ruggenprik te doen.

Bij complicaties of bij een spoedsituatie wordt er gekozen voor algehele anesthesie.

Een te vroeg geboren kindje

Bij vrouwen met PAS wordt de baby vaak eerder geboren. Meestal tussen de 34 en 36 weken is de keizersnede. Dit is nodig om gevaarlijke situaties voor moeder en kind te voorkomen, zoals veel bloedverlies bij de bevalling.
Een baby die te vroeg wordt geboren, noemen we een prematuur. Deze baby’s zijn nog niet helemaal klaar voor het leven buiten de buik en hebben vaak extra zorg nodig. Ze kunnen moeite hebben met ademen, zichzelf warm houden of drinken. Vroeggeboorte kan gevolgen hebben voor de gezondheid en ontwikkeling van een baby, zowel op korte als lange termijn. Daarom brengen we de baby meestal na de geboorte naar de High care of Neonatale Intensive Care Unit. 

Longrijpingsinjectie

Als er een kans is dat je baby te vroeg geboren wordt , krijg je mogelijk een longrijpingsprik. Deze prik helpt de longetjes van je baby sneller te rijpen, zodat hij of zij beter zelfstandig kan ademen na de geboorte.

Huiskamers

Er zijn 5 Ronald McDonald Huiskamers in het Amalia kinderziekenhuis. Er is een centrale Huiskamer (de Kiezel). Je vindt deze huiskamer op route 810, vlakbij de verpleegafdelingen op de tweede verdieping. Deze Huiskamer is rond en verdeeld over 3 verdiepingen. Van buiten lijkt het op een kiezelsteen. Vandaar de bijnaam de Kiezel. Daarnaast zijn er nog 4 Huiskamers: op de Neonatologie, Verloskunde en 2 op de Kinder Intensive Care.

De Huiskamers hebben een huiselijke sfeer waar zieke kinderen, zwangeren, ouders, broertjes en zusjes naartoe kunnen om even weg te zijn uit de ziekenhuisomgeving. Er is een magnetron, koelkast, koffieautomaat en gratis WiFi. Het is een huiselijke plek in het ziekenhuis om even tot rust te komen. Ook tijdens een operatie of behandeling van uw kind is de Huiskamer een fijn plek om te wachten. U kunt er werken, spelen met uw kind of gewoon even op de bank hangen. U kunt ook visite ontvangen in de Huiskamers en er zijn bordspellen die u kunt spelen. 

• Neem alvast een kijkje

Openingstijden

De centrale huiskamer (de Kiezel) is van maandag tot en met vrijdag geopend van 08.00 tot 20.00 uur en in het weekend van 12.00 tot 20.00 uur. Bij de andere huiskamers kunt u altijd terecht. Deze zijn 24 uur per dag geopend.

Informatie voor jouw partner

Tijdens de operatie

• De operatie kan lang duren (gemiddeld 2-4 uur). Neem iets mee om de tijd door te komen, zoals een boek of iets te eten en drinken.
• Neem ook een familielid of vriend mee, zodat je er niet alleen voor staat. 
• Je mag altijd aankloppen bij de verpleegkundige als je vragen hebt over hoe de operatie verloopt. Zij kunnen met de operatiekamer contact opnemen voor informatie. De operateur probeert regelmatig een update te geven.
• Zodra de baby is geboren, mag je (als het goed gaat) met de baby mee naar de NICU.

Thuis: huishouden en regelen

• Tijdens de opname en het herstel na de bevalling kan je partner weinig zelf doen. Maak vooraf een draaiboekje van de taken die overgenomen moeten worden. Denk aan koken, schoonmaken, kinderen verzorgen, boodschappen en meer.
• Accepteer en vraag hulp aan familie, vrienden of buren. Veel mensen willen graag iets doen, maar weten niet altijd hoe ze kunnen helpen.

Overnachten in het ziekenhuis

In overleg is het vaak mogelijk dat je na de geboorte blijft slapen bij je partner in het ziekenhuis, zeker als de situatie dat toelaat. Jouw rol als partner is heel belangrijk. Vergeet daarbij ook niet om goed voor jezelf te zorgen.

Op de operatiekamer

Bij de operatie is een groot team aanwezig om voor jou en je baby te zorgen. Denk aan:

• Minimaal 2 gynaecologen
• Anesthesist
• Anesthesie medewerkers
• Kinderarts/neonatoloog
• Operatieassistenten
• Eventueel een uroloog

Wat gebeurt er op de operatiekamer?

• Je wordt klaargemaakt voor de operatie en aangesloten op bewakingsapparatuur
• Er vindt een check plaatst met het hele team door middel van een checklist 
• Je krijgt 2 infusen en 1 buisje in de slagader van je pols
• Je krijgt ruggenprik of je wordt onder algehele anesthesie (narcose) gebracht. Dit is al eerder met je besproken
• Je ligt op je rug met je benen in beensteunen, zodat we het bloedverlies goed kunnen controleren
• De gynaecologen voeren de operatie uit.
• Als je voor de operatie een ruggenprik hebt gehad, kan je de baby zien. Als het goed gaat kun je huid op huid contact met de baby hebben.  
• Jouw partner gaat vervolgens mee met de babay naar de afdeling Neonatologie.
• Daarna word je meestal onder algehele anesthesie gebracht.  
• Na de geboorte van het kind bekijkt de gynaecoloog de placenta en controleert of er extra maatregelen nodig zijn, zoals een baarmoederverwijdering.

Geboorte via een keizersnede

De operatie bestaat uit twee delen en vindt enkele weken voor de uitgerekende datum plaats.

In het eerste gedeelte wordt de baby geboren via een keizersnede. Dit gebeurt via een verticale snede of horizontale snede. De verticale snede loopt van je schaambot tot boven je navel. De horizontale snede wordt laag op de buik gemaakt tussen de heupen. Jouw partner is erbij tijdens de keizersnede.

Operatie

Nadat de baby geboren is, wordt de placenta verwijderd. Al ruim voor de operatie bespreekt de arts met jou de mogelijkheden. 

• Baarmoederbesparende operatie

  Bij een milde vorm van PAS blijft de baarmoeder zitten. Dit noemen we een baarmoederbesparende operatie. Dit is alleen mogelijk bij vrouwen bij wie dat veilig kan. Het PAS-team beoordeelt dit aan de hand van de echo en MRI.

  Soms blijkt pas tijdens de operatie dat de placenta minder diep vastzit dan gedacht. Ook dan kunnen we besluiten om de baarmoeder toch te laten zitten. De artsen voeren dan een myometriumresectie uit. Dat betekent dat ze alleen het stukje baarmoeder weghalen waar de placenta vastzit. Daarna wordt de baarmoeder gehecht. Bij deze operatie kan je meer bloed verliezen. Het herstel is meestal wat langer dan bij een gewone keizersnede en is afhankelijk van hoeveel bloed je verliest tijdens en na de operatie.

• Baarmoederverwijdering

  Soms is het nodig om de hele baarmoeder met de placenta te verwijderen. Dit heet een hysterectomie. Na de geboorte van de baby word je meestal onder algehele anesthesie gebracht voor de verwijdering van de baarmoeder en placenta. Dit kan vooraf gepland zijn, vooral als er op de beelden te zien is dat de placenta diep en ernstig is ingegroeid. Soms wordt het pas bepaald na de geboorte van de baby, bijvoorbeeld als er veel bloedverlies is of als blijkt dat de placenta toch dieper zit dan gedacht. Het herstel is afhankelijk van hoeveel bloed je verliest tijdens en na de operatie. Het herstel duur langer dan een bij alleen een keizersnede.

  Eileiders verwijderen

  Als de baarmoeder wordt verwijderd, halen artsen meestal ook de eileiders weg. Dat verkleint de kans op eierstokkanker later in het leven. Dit wordt vooraf met je besproken. De eierstokken verwijderen we niet, zodat je nog steeds vrouwelijke hormonen aanmaakt en je nog niet in de overgang komt.

  Ureter catheters

  Als het om uitgebreide PAS gaat, dan kan het zijn dat je voor de operatie urether catheters krijgt. Dit zijn buisjes die de uroloog via je blaas in de urinewegen plaatst. De urinewegen lopen vlak langs de baarmoeder. Hierdoor kunnen de operateurs makkelijk deze urinewegen voelen en veilig de baarmoeder verwijderen zonder de urinewegen te beschadigen. Deze buisjes worden vlak voor de start van de keizersnede geplaatst. Na de operatie worden deze buisjes weer verwijderd.

• Mogelijke complicaties

  Bloedverlies

  Bloedverlies tijdens de operatie bij vrouwen met een PAS komt vaak voor. Een groot deel van de vrouwen verliest meer dan 1 liter bloed. De operatie is bedoeld om het bloedverlies te beperken en op te lossen.

  Mocht het nodig zijn, dan is het OK-team voorbereid op snelle transfusie. Met een transfusie bedoelen we toediening van bloed of bloedproducten. Hiervoor zijn meerdere infusen nodig. De anesthesist plaatst de infusen voor de start van de operatie. Bijna altijd wordt een cellsaver gebruikt. Dit is een apparaat dat jouw eigen bloed opvangt, zuivert en het bloed vervolgens direct teruggeeft aan jouw lichaam. Hierdoor is minder donorbloed nodig. Bij veel bloedverlies kan het zijn dat je na de operatie tijdelijk wordt opgenomen op de Intensive Care. 

  Gevolgen baarmoederverwijdering

  Soms is de placenta in een groot deel van de baarmoeder ingegroeid en kan het niet veilig worden verwijderd. Dan besluit het team om de baarmoeder te verwijderen (hysterectomie). Dit is nodig om ernstig bloedverlies te voorkomen voor jouw eigen veiligheid. 
  Gevolgen van een baarmoederverwijdering:
  - Je kunt geen kinderen meer krijgen
  - Je menstruatie stopt (je komt niet in de overgang om je eierstokken niet verwijderen worden)
  - Het kan emotioneel zwaar zijn, hiervoor kun je begeleiding krijgen
  - Een uitstrijkje voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is meestal niet meer nodig.  

  Schade aan de blaas

  Bij PAS kan de placenta heel dicht op blaas zitten. Er is dan een risico op beschadiging van de blaas. De beschadigingen worden meestal gehecht. Je krijgt dan een katheter voor een langere tijd (2 weken). Als de blaas erg beschadigd is, wordt de uroloog gevraagd om de blaas te herstellen. 

Direct na de operatie

Infusen en bewaking

Na de operatie komt je op de ‘obstetric high care’. Dit is een kamer op de afdeling Verloskunde waar je extra in de gaten wordt gehouden. Er zullen nog slangetjes en monitors aan je vastzitten. Deze zorgen voor extra vocht, medicijnen en controle van je toestand. Zodra je weer goed kunt lopen en normaal kunt eten en drinken, worden deze weggehaald.

Bij je kind zijn

Zodra het verantwoord is, brengen we je zo snel mogelijk naar je baby brengen, of we brengen de baby naar jou. Je mag zo vaak als je wil bij je kind zijn, maar het is ook belangrijk om te rusten. 

Urinekatheter

Tijdens de operatie wordt er een katheter in je blaas geplaatst. Dit is een dun slangetje dat ervoor zorgt dat je urine wordt afgevoerd. De katheter blijft zitten tot je weer veilig zelf naar het toilet kunt lopen. Dit is meestal op de tweede of derde dag na de operatie.

Steunkousen en bloedverdunners

Om te voorkomen dat er bloedstolsels in je benen ontstaan (trombose), krijg je iedere dag bloedverdunners via een prik. De meeste vrouwen moeten deze prikken een paar weken gebruiken. Zodra het veilig is, is het goed om meer te gaan bewegen (bijvoorbeeld uit bed komen en lopen). Dit helpt ook om trombose te voorkomen.

Bloedcontrole

De dag na de operatie wordt vaak je bloed gecontroleerd, bijvoorbeeld om te kijken of je genoeg ijzer in je bloed hebt.

Eten en drinken

De meeste vrouwen mogen al snel na de operatie weer eten en drinken.

Pijnstilling

Je krijgt pijnstilling via tabletjes of via een infuus. Vaak zit er ook een epiduraalkatheter in je rug (ruggenprik). Hiermee kan het anesthesieteam pijnstilling geven voor de eerste uren of dagen na de operatie.

Herstel na de operatie

Het herstel na een bevalling met PAS kan lichamelijk en emotioneel zwaarder zijn dan bij een normale bevalling of keizersnede. Je hebt een intensieve operatie gehad, soms met complicaties of een baarmoederverwijdering. 

Reken op:

• Lichamelijk herstel van de buikoperatie (6–12 weken)
• Mogelijk langer ziekenhuisverblijf
• Bij ernstige complicaties of hevig bloedverlies kan het zijn dat je wakker wordt op de Intensive Care. De kans hierop is klein
• Emotioneel verwerken van alles wat gebeurd is. Een PAS-bevalling kan een traumatische ervaring zijn. Sommige vrouwen voelen zich verdrietig of overvallen door hoe alles is gegaan. Je kunt last hebben van angst of herbelevingen (zoals bij een trauma). Praat hierover met je omgeving, huisarts maatschappelijk werk of gynaecoloog. 

Het is belangrijk dat je rust neemt, hulp vraagt en je grenzen aangeeft. 

Vraag & antwoord

tekst volgt

• Is placenta praevia hetzelfde als PAS?

  Nee, placenta praevia en PAS zijn verschillende aandoeningen. Bij placenta praevia ligt de placenta laag in de baarmoeder en bedekt (gedeeltelijk) de baarmoedermond, maar hecht zich normaal aan de baarmoederwand. Bij PAS groeit de placenta abnormaal diep in de baarmoederwand. Wel komt het vaak voor dat vrouwen met PAS ook placenta praevia hebben.

• Wordt PAS altijd tijdens de zwangerschap vastgesteld?

  Niet altijd. Hoewel PAS vaak tijdens de zwangerschap wordt ontdekt via echografie of MRI, kan het ook pas tijdens de bevalling of na de geboorte worden ontdekt, bijvoorbeeld als de placenta niet vanzelf loskomt.

• Wat gebeurt er als ik PAS heb?

  Na de diagnose wordt meestal een geplande keizersnede tussen 34 en 36 weken zwangerschap aanbevolen. In sommige gevallen kan een eerdere bevalling nodig zijn. Ongeveer 80% van de vrouwen heeft een geplande bevalling; bij 20% is een spoedbevalling nodig vanwege bloedingen of vroegtijdige weeën.

• Is bedrust nodig bij PAS?

  Er is geen bewijs dat bedrust noodzakelijk is bij PAS. Het kan zijn dat je het advies krijgt om bepaalde activiteiten niet te doen, maar dan bespreken we dat met je. Seks wordt meestal afgeraden, omdat dit bloedingen kan veroorzaken.

• Welke verdoving wordt gebruikt bij de keizersnede?

  De meeste vrouwen krijgen een ruggenprik (spinale of epidurale anesthesie), waardoor ze wakker zijn tijdens de geboorte. In sommige gevallen is algehele narcose nodig, bijvoorbeeld bij complicaties of een geplande baarmoederverwijdering (hysterectomie).

• Wat gebeurt er vóór de operatie?

  Voorafgaand aan de operatie worden verschillende voorbereidingen getroffen:

  • Arteriële lijn: voor continue bloeddrukmeting.
  • Centrale lijn: voor toediening van medicijnen en bloedafnames.
  • Urinekatheter: om de blaas leeg te houden tijdens de operatie.

• Waarom is het soms nodig de baarmoeder te verwijderen?

  Bij PAS kan de placenta zo diep ingegroeid zijn, dat het het veiligste is om de baarmoeder volledig te verwijderen om levensbedreigend bloedverlies te voorkomen. Dit wordt meestal vooraf besproken en gepland.

• Worden de eierstokken ook verwijderd?

  Meestal blijven de eierstokken behouden. Alleen als er complicaties zijn, kan verwijdering nodig zijn.

• Wat gebeurt er na de operatie?

  Na de operatie verblijf je enkele dagen op de intensive care of kraamafdeling. Je krijgt pijnstilling en begeleiding bij het herstel. Soms is extra zorg nodig, afhankelijk van het verloop van de operatie.

• Kan ik borstvoeding geven na een hysterectomie?

  Ja, als mits je je goed voelt en er geen medische bezwaren zijn dan is het mogelijk om borstvoeding te geven. Bespreek dit met je zorgteam.

• Hoe lang duurt het herstel?

  Het herstel varieert per persoon, maar gemiddeld duurt het 6 tot 8 weken voordat je je dagelijkse activiteiten weer kunt oppakken. Luister naar je lichaam en overleg met je arts over het hervatten van werkzaamheden en andere activiteiten.

• Heeft mijn baby extra zorg nodig na de geboorte?

  Soms wel, vooral als de baby vroeg geboren wordt. In dat geval kan opname op de afdeling Neonatologie nodig zijn voor extra ondersteuning en monitoring.